अशान्तस्य मनो भारः
भारोऽनात्मविदो वपुः || योगवासिष्ठ
अर्थ
विचार; मनन केलं नाही तर शिक्षण
हे फक्त ओझं बनत. [पोपटपंची] आसक्ती [सुटत नसेल] तर [तत्व] ज्ञान हे ओझं
ठरत. मन हे अस्वस्थ [चंचल] माणसाला त्रासदायक असत. आत्मज्ञान झालं नाही तर आपला देह भारभूत आहे.
ह्या संस्कृत सुभाषितांचा अर्थ सौ. मंगला केळकर यांनी समजावून सांगितला आहे.
भाषासु मुख्या मधुरा दिव्या गीर्वाण भारती।
तस्यां हि काव्यं मधुरं तस्मादपि सुभाषितम्॥
तस्यां हि काव्यं मधुरं तस्मादपि सुभाषितम्॥
Saturday, January 31, 2015
१३८४. भारोऽविवेकिनः शास्त्रं भारो ज्ञानं च रागिणः |
Wednesday, January 28, 2015
१३८३. हालाहलं नैव विषं विषं रमा जनाः परं व्यत्ययमत्र मन्वते |
निपीय जागर्ति सुखेन तं शिवः स्पृशन्निमां मुह्यति निद्रया हरिः ||
अर्थ
[खरं तर समुद्रमंथनात निघालेलं जहाल विष] हालाहल हे काही विष नव्हेच. [त्यातून आलेली देवी] लक्ष्मी हेच विष आहे. पण लोकांना मात्र उलटच वाटत. [कारण असं पहा की] ते [विष] पिऊन [अगदी शरीरात ठेऊन सुद्धा भगवान ] शंकर मजेत जागृत राहतो आणि विष्णुला मात्र तिला नुसता स्पर्श केल्यावर झोप घेरून टाकते. [अगदी सापावर सुद्धा झोपतोय.]
Tuesday, January 27, 2015
१३८२. वासश्चर्म विभूषणं शवशिरो भस्माङ्गलेपः सदा ह्येको गौः स च लाङ्गलाद्यकुशलः सम्पत्तिरेतादृशी |
इत्यालोच्य विमुच्य शङ्करमगाद्रत्नाकरं जाह्नवी कष्टं
निर्धनिकस्य जीवितमहो दारैरपि त्यज्यते ||
अर्थ
कपडा म्हणजे काय तर कातडं! दागिना म्हणजे प्रेताची कवटी; अंगाला तर कायम भस्म फासलेलं; जवळ एकच बैल आणि त्याला [जमीन] नांगरायला वगैरे काहीच येत नाही, एवढीच काय ती मालमत्ता. असं सगळ बघून शंकराला सोडून दिऊन गंगा [रत्नांची खाण असणाऱ्या] समुद्राकडे की हो निघून गेली! दरिद्र्याच जगणंच कठीण! अहो बायको सुद्धा टाकून देते.
अर्थ
कपडा म्हणजे काय तर कातडं! दागिना म्हणजे प्रेताची कवटी; अंगाला तर कायम भस्म फासलेलं; जवळ एकच बैल आणि त्याला [जमीन] नांगरायला वगैरे काहीच येत नाही, एवढीच काय ती मालमत्ता. असं सगळ बघून शंकराला सोडून दिऊन गंगा [रत्नांची खाण असणाऱ्या] समुद्राकडे की हो निघून गेली! दरिद्र्याच जगणंच कठीण! अहो बायको सुद्धा टाकून देते.
१३८१. रहस्यभेदो याञ्चा च निष्ठूर्यं चलचित्तता |
क्रोधो निःसत्यता द्यूतमेतन्मित्रस्य दूषणम् ||
अर्थ
गौप्यस्फोट करणं; मागणे; ताठपणा; मनाची चंचलता; रागीटपणा; दारू पिणे आणि खोटं बोलणे ही मित्र वाईट असल्याची लक्षण आहेंत.
अर्थ
गौप्यस्फोट करणं; मागणे; ताठपणा; मनाची चंचलता; रागीटपणा; दारू पिणे आणि खोटं बोलणे ही मित्र वाईट असल्याची लक्षण आहेंत.
Wednesday, January 21, 2015
१३८०. सिंहो व्याकरणस्य कर्तुरहरत्प्राणान्प्रियापाणिनेर्मीमांसाकृतमुन्ममाथ सहसा हस्ती मुनिं जैमिनिम् |
छन्दोज्ञाननिधिं जघान मकरो वेलातटे
पिङ्गलमज्ञानावृतचेतसामतिरुषां कोऽर्थस्तिरश्चां गुणैः ||
अर्थ
व्याकरणाची रचना करणाऱ्या [एवढ्या थोर बुद्धिमान ] पाणिनीचे प्रिय असे
प्राण सिंहाने घेतले. मीमांसा शास्त्र समजावून सांगणाऱ्या जैमिनीला
हत्तींनी ठार केलं. वेदांच संपूर्ण ज्ञान असणाऱ्या पिंगल ऋषींना नदीकाठी
मगरींनी गिळलं. [हे एवढे थोर लोक असले तरी] अतिशय तापट आणि अज्ञानी
[गुणांची कदर नसणाऱ्या] पशु [आणि पशु तुल्य माणसांपुढे] गुणी लोकांचा
काय पाडाव लागणार? [ते त्यांचा नाशच करणार.]
Monday, January 12, 2015
१३७९. आकर्ण्याम्रस्तुतिं जलमभूत्तन्नारिकेलान्तरं प्रायः कण्टकितं तथैव पनसं जातं द्विधोर्वारुकम् |
आस्तेऽधोमुखमेव कादलमलं द्राक्षाफलं क्षुद्रतां
श्यामत्वं बत जाम्बवं गतमहो मात्सर्यदोषादिह ||
अर्थ
[फळांचा राजा असणाऱ्या आंब्याची स्तुती ऐकून] नारळाच्या पोटात /मनात [पाणी] पाणी झालं. फणसाच्या अंगावर काटा उभा राहिला. उंब्राच फळ तर फुटलंच. केळ्यानी तर मान खालीच घातली. द्राक्ष काळपट तर पडलीच आणि लहान झाली जांभूळ [हेव्यानी] जांभळ पडलं. [हे सगळं मत्सरानी बरं !]
अर्थ
[फळांचा राजा असणाऱ्या आंब्याची स्तुती ऐकून] नारळाच्या पोटात /मनात [पाणी] पाणी झालं. फणसाच्या अंगावर काटा उभा राहिला. उंब्राच फळ तर फुटलंच. केळ्यानी तर मान खालीच घातली. द्राक्ष काळपट तर पडलीच आणि लहान झाली जांभूळ [हेव्यानी] जांभळ पडलं. [हे सगळं मत्सरानी बरं !]
Friday, January 2, 2015
१३७८. शूरोऽसि कृतविद्योऽसि दर्शनीयोऽसि पुत्रक |
यस्मिन्कुले त्वमुत्पन्नो गजस्तत्र न हन्यते || पंचतंत्र
अर्थ
[दत्तक कोल्हयाच्या पिलाला सिंहीण म्हणते] तू पराक्रमी आहेस, शिकलेला आहेस, देखणा आहेस; पण बाळा ज्या घराण्यात तुझा जन्म झाला [त्यातले प्राणी] हत्तीला मारू [शकत] नाहीत.
अर्थ
[दत्तक कोल्हयाच्या पिलाला सिंहीण म्हणते] तू पराक्रमी आहेस, शिकलेला आहेस, देखणा आहेस; पण बाळा ज्या घराण्यात तुझा जन्म झाला [त्यातले प्राणी] हत्तीला मारू [शकत] नाहीत.
Subscribe to:
Posts (Atom)