भाषासु मुख्या मधुरा दिव्या गीर्वाण भारती।
तस्यां हि काव्यं मधुरं तस्मादपि सुभाषितम्॥

Tuesday, March 30, 2010

१२. अपूर्वः कोऽपि कोपाग्निः खलस्य सज्जनस्य च।

१२. अपूर्वः कोऽपि कोपाग्निः खलस्य सज्जनस्य च।

एकस्य शाम्यति स्नेहात् वर्धतेड्न्यस्य वारितः ॥

अर्थ

सज्जन आणि दुर्जन यांचा कोप रूपी अग्नी [भयंकर राग] याचे वर्णन करता येत नाही. पहिल्याचा [सज्जनाचा]राग स्नेहाने [आग असूनही स्नेह म्हणजे प्रेमाने]विझतो आणि दुसऱ्याचा वारित: [संस्कृतमध्ये वारि म्हणजे पाणी वारित: म्हणजे पाण्याने तसेच अडवले असता असा त्या शब्दाचा दुसरा अर्थ आहे] दुर्जनाचा राग वाढतो.

स्नेहाने एकाचा राग विझणे वारी [पाण्यामुळे]वाढणे असा सकृतदर्शनी विरोधाभास कवीने वर्णिला आहे.

Hindi translation:
सज्जन और दुष्ट व्यक्ति के क्रोध रूपी अग्नि का वर्णन करना कठिन है। पहले का, अर्थात् सज्जन का क्रोध, प्रेम से शांत हो जाता है, जबकि दूसरे का, अर्थात् दुष्ट का क्रोध, पानी (या रोकने के प्रयासों) से और बढ़ जाता है।
कवि ने यहाँ एक रोचक विरोधाभास दिखाया है — जहाँ प्रेम से एक का क्रोध शांत होता है, वहीं दूसरे का पानी से और भड़क उठता है।

English translation:
The fire of anger in the virtuous and the wicked is indescribable. The anger of the virtuous is calmed by affection, while that of the wicked grows fiercer when restrained, like fire flaring up when doused with water.
The poet portrays a striking paradox — one’s anger is extinguished by love, while the other’s intensifies with water (or restraint).

No comments: